BIM’in (Building Information Modeling) başarısı yalnızca üç boyutlu modelleme kabiliyetine değil, bilginin düzenli, izlenebilir ve standartlara uygun yönetilmesine bağlıdır. Uluslararası projelerde kullanılan çizimlerin, metrajların, maliyet tablolarının veya tesis verilerinin anlamlı bir bütün oluşturabilmesi için ortak bir dil gerekir. Bu dili belirleyen çerçeve, ISO 19650 ve BS EN 17412 gibi bilgi yönetimi standartlarıdır.

Günümüzde bir BIM projesi, binlerce öğe ve yüzlerce paydaş içerir. Mimar, mekanik mühendis, elektrik tasarımcısı, yüklenici, yatırımcı ve işletmeci aynı veriyi paylaşır. Bu kadar karmaşık bir yapıda, bilgi akışının kontrolsüz olması projeyi başarısızlığa götürür. ISO 19650 serisi, bu akışı tanımlar, düzenler ve güvenilir hâle getirir.

ISO 19650 standardı “Organization and digitization of information about buildings and civil engineering works — Information management using Building Information Modelling” başlığını taşır. Serinin bölümleri farklı aşamaları kapsar:

• ISO 19650-1: Kavramsal çerçeve, roller ve terminoloji.

• ISO 19650-2: Tasarım ve inşaat aşamalarında bilgi yönetimi.

• ISO 19650-3: İşletme ve bakım aşamalarında bilgi yönetimi.

• ISO 19650-5: Güvenlik yönetimi (Information security in BIM).

Bu standart, BIM projelerinde hangi verinin kim tarafından üretileceğini, nasıl onaylanacağını ve nasıl paylaşılacağını tanımlar.
Temel kavramlar şunlardır:

• EIR (Exchange Information Requirements): İşverenin bilgi talepleri.

• BEP (BIM Execution Plan): Proje ekibinin bu talepleri nasıl karşılayacağını gösteren plan.

• MIDP (Master Information Delivery Plan): Bilgi teslimat takvimi.

• CDE (Common Data Environment): Tüm bilgi alışverişinin yürütüldüğü ortak dijital ortam.

Bir proje ekibinde bu süreçler standartlara göre tanımlanmazsa, her disiplin farklı formatta ve doğrulukta veri üretir. Sonuç olarak, modelin bütünlüğü bozulur. ISO 19650’nin değeri burada ortaya çıkar: herkesin aynı dili konuşmasını sağlar.

Buna tamamlayıcı olarak BS EN 17412-1:2020, “Level of Information Need” kavramını tanımlar. Bu standart, her öğenin modelde ne kadar bilgi içermesi gerektiğini belirler. Eskiden BIM seviyeleri “LOD 100, 200, 300” gibi nicel tanımlarla yapılırdı. BS EN 17412 bu yaklaşımı daha esnek bir hale getirir: artık “gereken kadar bilgi” (Just Enough Information) prensibi uygulanır.

Bu sayede model ne fazla yüklenir ne de eksik kalır. Örneğin konsept aşamasında bir klima santrali için yalnızca hava debisi ve yer ihtiyacı bilgisi yeterliyken, uygulama aşamasında fan tipi, motor gücü ve bakım açıklığı da modele eklenir.

IFC (Industry Foundation Classes) standardı da bilgi yönetiminin önemli parçasıdır. TS EN ISO 16739-1 olarak tanımlanan bu format, farklı BIM yazılımları arasında veri aktarımını mümkün kılar. IFC, modelin bir yazılıma bağımlı kalmadan paylaşılabilmesini sağlar. Bu sayede bir model Revit’te oluşturulup Tekla veya ArchiCAD’de sorunsuz görüntülenebilir.

COBie (Construction Operations Building Information Exchange) ise tesis yönetimi verilerini düzenler. ISO 19650 ile birlikte kullanıldığında, projeden işletmeye geçiş aşamasında cihaz, garanti ve bakım bilgileri eksiksiz aktarılır.

Türkiye’de BIM uygulamaları uluslararası standartlara paralel ilerlemektedir. TS EN ISO 19650 serisi Türk Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilmiş, ayrıca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2023 yılında Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) Rehberini yayımlamıştır. Bu rehber, kamu projelerinde BIM kullanımına ilişkin roller, bilgi talepleri ve süreç yönetimi esaslarını açıklamaktadır.

Bilgi yönetiminin en kritik unsurlarından biri CDE (Common Data Environment) yapısının doğru kurulmasıdır. CDE, tek bir “doğru bilgi kaynağı” (Single Source of Truth) oluşturur. Her dosyanın sürümü, onay tarihi ve sorumlusu kayıt altına alınır. Autodesk Construction Cloud, Bentley ProjectWise ve Trimble Connect gibi sistemler bu işlevi yerine getirir.

BIM yöneticisi (BIM Manager) bu sürecin denetleyicisidir.
Görevleri şunlardır:

• Bilgi teslim planlarını hazırlamak,

• Dosya versiyonlarını kontrol etmek,

• Model birleşim süreçlerini yönetmek,

• Ekip içi koordinasyonu sağlamak.
  Bu rol, proje başarısının garantisidir.

Standartlara uygun bilgi yönetimi, projenin her aşamasında ölçülebilir fayda sağlar:

• Revizyon maliyetleri azalır,

• Bilgi kaybı önlenir,

• Disiplinler arası iletişim kolaylaşır,

• İşletme verileri eksiksiz devredilir.

Dijital dönüşümün özü aslında budur: bilgi akışını güvenilir, izlenebilir ve sürdürülebilir hale getirmek. BIM’in gücü, modelin güzelliğinde değil, bilginin doğruluğundadır.

Sonuç olarak, ISO 19650 ve BS EN 17412, BIM süreçlerinin temel altyapısını oluşturur. Bu standartlar sayesinde mühendislik artık sadece çizim değil, yönetilebilir bilgi üretimi haline gelmiştir. ARKATUN MÜHENDİSLİK gibi disiplinler arası çalışan ofisler için bu standartlar, uluslararası projelerde güvenilirlik ve tutarlılığın garantisidir.